Paaswake: Een goed verhaal

Overweging op zondag 30 maart 2024 door Jan Glorius

Bij: Genesis 1 en 2: 1-3, Exodus 15: 22 – 27 en Marcus 16: 1-8

Toen Rabbi Israël Baal Sjem zag dat er groot leed over zijn volk kwam, ging hij naar een stille plek in het bos, alleen. Daar ontstak hij een vuur, zei een gebed en het wonder voltrok zich: de Ene zag genadig neer op het volk en het leed bleef uit.

Vele jaren later, toen zijn leerling Rabbi Dov Beer voor zijn volk om erbarmen moest vragen, ging hij naar dezelfde plek in het bos en zei: “Heer der Wereld, neig uw oor. Hoe ik vuur moet aansteken weet ik niet, maar ik kan het gebed nog zeggen.”

En het wonder voltrok zich: de Ene zag genadig neer op het volk en het leed bleef uit.

Nog later ging Rabbi Mosje Leub naar de plek in het bos om zijn volk te redden en zei: “Hoe het vuur ontstoken moet worden weet ik niet en het gebed ken ik niet, maar ik weet nog de plaats.”

Het was voldoende. De Ene zag genadig neer op het volk.

Toen kwam de tijd van Rabbi Israël van Riszin om het leed tegen te houden. Hij ging op een stoel zitten, het hoofd tussen de handen en sprak tot de Heilige – Hij zij gezegend – “Hoe ik vuur aan moet steken weet ik niet. Het gebed ken ik niet. De plek in het bos kan ik niet meer vinden. Maar ik kan wel het verhaal vertellen. Moge dat voldoende zijn.”

De Ene zag genadig neer.

Een oud joods verhaal uit:  ‘Avinoe – Onze Vader’ van Marcel Poorthuis en Theo de Kruijf (Adveniat Geloofseducatie BV, 2016).

We waren er niet bij toen de Enige de aarde schiep, het heelal, planten, dieren, mensen. Maar we kennen nog wel het verhaal van de schepping en we zien allemaal hoe schitterend de natuur is én hoe kwetsbaar.

We waren er niet bij toen Mozes het volk wegvoerde uit slavernij, dwars door de drooggevallen zee trok en de lange tocht door de woestijn begon naar goed-wijd land.
Maar we kennen nog wel het verhaal van die Uittocht en we beseffen allemaal hoe kostbaar vrijheid, veiligheid en vrede zijn en hoe kwetsbaar.

We stonden niet onder het kruis, toen Jezus stierf, hoorden zijn schreeuw uit Godsverlatenheid niet. We zagen niet hoe hij in een graf gelegd werd. Maar afgelopen week hoorden we hoe dat ging. We hebben allemaal wel eens bij het dode lichaam van een dierbare gestaan en diep verdriet gevoeld.

We liepen ook niet – vroeg in de morgen – met de vrouwen mee naar dat graf, zagen niet dat de steen was weggerold, zagen niet die lichtende verschijning… Maar we kennen nog wel het verhaal van de opstanding en lazen dat de drie vrouwen aan niemand iets vertellen uit angst voor dit grote mysterie.

Zijn al deze verhalen genoeg om ook voor ons, voor deze wereld Gods erbarmen en genade af te roepen?

We hebben enkel nog verhalen

Onze wereld schreeuwt en jammert om verlossing. Maar wie kan de plek in het bos waar onderhandeld kan worden, een plek van diplomatie en begrip en respect voor elkaar, nog vinden?

Wie weet nog hoe het vuur gemaakt kan worden dat genoeg warmte en licht geeft om vijanden met elkaar te verzoenen?

En wie weet nog hoe en tot wie te bidden?

We hebben enkel nog verhalen…

Verhalen zoals die van milieuactivisten zoals Greta Thunberg, die fel ageren tegen de verwoesting van de schepping door menselijk toedoen.

Martin Luther King, Rosa Parks, Moeder Teresa… steeds waren mensen die ageerden tegen onrecht, discriminatie, armoede.

En we hebben het levensverhaal van Navalny, die met uitzonderlijke moed ageerde tegen de dictatuur van Poetin, als een Mozes tegenover de Farao.

Dietrich Bonhoeffer schreef in de cel waar de nazi’s hem hadden opgesloten het volgende: “Wie God in het kruis van Jezus Christus gevonden heeft,
weet hoe wonderlijk God zich in deze wereld verbergt en hoe Hij juist dáár het meest nabij is, waar wij denken dat Hij het verste weg is.”

Hoop op een betere aarde

Nee, Greta Thunberg gaat in haar eentje de aarde niet redden. Dietrich Bonhoeffer kon vanuit zijn cel niets uitrichten tegen het Nazi-regime. Na Moeder Theresa is er nog steeds schrijnende armoede in Calcutta. Na Martin Luther King en Rosa Parks ging de discriminatie van Zwarte en Latino Amerikanen gewoon door. Navalny’s dood bracht Poetin geen moment aan het wankelen. Is hun leven dan zinloos en voor niets geweest?

Nee, natuurlijk niet! Door hen blijft de hoop levend op een betere aarde, op een vrije samenleving waarin ieder mens mag floreren. Gods Scheppingskracht ligt diep in alle leven verborgen en dús kan het nog goed komen met ons milieu. Dat hebben milieuactivisten goed begrepen. Deze wereld kán een plaats zijn waar ieder mens gezien en gerespecteerd wordt, dat wisten Martin Luther King en Moeder Teresa zeker. Tirannen gaan vroeger of later ten onder en aan alle onderdrukking komt ooit een einde. Daarin zijn Bonhoeffer en Navalny blijven geloven.

Niet voor niets gestorven

Is Jezus dan voor niets gestorven? Nee, natuurlijk niet! Zijn leven lang boog Jezus niet voor de heersende politieke en religieuze macht. Hij bleef vasthouden aan een andere werkelijkheid: de werkelijkheid van een verborgen God die altijd nabij is, juist op de momenten dat je God het minst verwacht. Hij liet zien dat de wereldse machten niet almachtig zijn, maar dat een nieuw Koninkrijk mogelijk is.

De uiterste consequentie van die manier van leven was de dood. Die dood was onvermijdelijk en Jezus ging die niet uit de weg. En waar Jezus het zélf misschien niet meer verwachtte – ”God mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?” – kwam met Pasen duidelijk en onomstotelijk aan het licht dat God er is en dat Gods liefde sterker is dan de dood.

Als wij in dat verhaal geloven, zullen we nieuwe wegen vinden en plaatsen om anderen in vrede te ontmoeten,
zullen we vuur kunnen maken dat warmte en veiligheid geeft en
zullen we weer weten hoe te bidden tot een verborgen God.

Moge God dan met genade naar ons omzien.

Dat is wat we deze nacht vieren.

Zalig Pasen!