Het is nog niet te laat

Overweging op 19 november 2023 door Jan van der Sman

Bij: Ezechiël 34, 11 t/m 12 en 16 t/m 22 en Matteüs 25, 31 t/m 46

Het is volop herfst, buiten is het kaal en koud. De natuur trekt zich terug in stilte en duisternis. Het is tijd om de balans op te maken. Hoe staat het met ons leven? Vliegen we uit de bocht, staan we aan de afgrond, of lonken nieuwe perspectieven? De schriftlezingen van vandaag houden ons een spiegel voor. De lezing uit de profeet Ezechiël beschrijft hoe God zelf alle mogelijke moeite doet om zijn mensen de weg te wijzen en in veiligheid te brengen. Wie Gods uitgestoken hand negeert en vertrouwt op eigen kracht heeft zijn ondergang aan zich zelf te wijten. Het verhaal van Matteüs is uit de afscheidsrede van Jezus en schildert een groots visioen over het einde van de wereld. Jezus keert terug als koning en rechter voor het laatste oordeel. We horen wat nodig is om te mogen binnentreden in Gods Koninkrijk. Laten we stil worden om ons hart te openen voor Gods aanwezigheid hier in ons midden.

Het laatste oordeel

Op de laatste zondagen van het kerkelijk jaar gaan de lezingen over het einde van de wereld en het laatste oordeel. Jezus komt terug als koning en rechter om te oordelen wie Gods Koninkrijk mag binnentreden en wie niet. De eerste christenen, voor wie Matteüs zijn evangelie schreef, geloofden dat het spoedig zou gebeuren en zorgden dat ze er klaar voor waren. Maar het einde kwam niet en er verscheen geen Christus op de wolken. De geschiedenis ging gewoon verder, eeuw na eeuw en bijna niemand gelooft nog dat het ooit gebeuren zal.

Wat moeten we met dat visioen over het laatste oordeel? Het is geen voorspelling maar een spiegel om eens kritisch naar ons zelf te kijken en de balans op te maken over de tijd die voorbij is. Tegelijk is het een visioen dat ons de weg wijst voor de tijd die komen gaat. Het laat ons zien waar het op aankomt als we ons leven zin en betekenis willen geven. Het verhaal over het laatste oordeel nodigt ons uit te oordelen over ons leven voor het te laat is.

De weg die Jezus ons wijst

De weg naar Gods Koninkrijk is bij Jezus een steeds terugkerend thema. De boodschap van zijn leven laat ons zien hoe onze wereld een hemel op aarde kan zijn: een wereld van vrede, harmonie en liefdevolle verbondenheid. Vandaag horen we dat de werken van barmhartigheid centraal staan op de weg naar die nieuwe wereld. Als we de balans van ons leven opmaken, is beslissend hoe we aan die werken van barmhartigheid vorm hebben gegeven. Hoe staat het met onze zorg en aandacht voor de mensen die honger en dorst hebben, voor de vreemdelingen zonder huis of kleding, voor mensen die beroofd zijn van hun vrijheid, die ziek zijn of stervende? Wat is onze bijdrage aan een menswaardige wereld?

Recht doen aan kleine, kwetsbare mensen is niet alleen de weg die Jezus ons wijst, het is ook wat het leven van Jezus ten diepste kenmerkt. Die mensen noemt Jezus zijn broers en zusters, voor hen heeft hij geleefd, voor hen is hij gestorven. Hij identificeert zich met deze mensen: ‘wat je voor hen gedaan hebt, heb je voor Mij gedaan’. Als we de weg van Jezus willen gaan naar Gods koninkrijk, zullen we zijn voorbeeld moeten volgen, zullen we moeten zijn als hij. Dan zullen we net als Jezus kwetsbare mensen in de ogen moeten kijken.

Wat je voor hen gedaan hebt, heb je voor Mij gedaan.

Kijken in de ogen van een ander

Maar is het wel nodig om in hun ogen Jezus te herkennen? Zowel de goeden als de slechten hadden niet gezien dat hij het was. ‘Des te beter’ lijkt het verhaal te zeggen. We moeten ons niet verantwoordelijk voelen voor onze medemensen omdat Jezus dat van ons vraagt. Niet vanwege het gebod om onze naasten lief te hebben. Niet om in de hemel te komen. We moeten zorgen voor onze naasten omdat we diep van binnen voelen dat we het aan hen en aan onszelf verplicht zijn. Zonder respect voor hun gelijkwaardigheid doen we hen en ons zelf als mens te kort. Het is de stem van ons hart die ons oproept om oog te hebben voor de menswaardigheid van het leven van mensen. Herkennen we ons zelf als we in de ogen van anderen kijken? Zien we dat we zielsverwanten zijn, dat zij ten diepste zijn als wij? Dan kunnen we met Jezus zeggen: wat hen overkomt raakt onszelf in de ziel van ons mens-zijn.

Op weg naar onze bestemming

Bijdragen aan een wereld die recht doet aan mensen raakt ons diepste mens-zijn, maakt ons tot mens. De Bijbel vertelt ons dat God bij de schepping van de mens zijn scheppend vermogen aan ons heeft toevertrouwd. Hij heeft ons gemaakt naar zijn beeld en gelijkenis. God wil met onze handen zijn schepping voltooien. In het diepst van ons verlangen is onze bestemming al aanwezig. Diep van binnen dromen we van een wereld waarin liefde, over alle verschillen heen, mensen in vrede bijeen brengt. Als we creatief en scheppend in het leven te staan, dan kan wat in de kiem al aanwezig is, tot ontplooiing komen. Elke stap in die richting betekent een verrijking van ons leven en geeft zin en betekenis aan ons bestaan.

Maar vertelt het verhaal van het laatste oordeel niet dat er ook veel mensen zijn die dat scheppend vermogen voor heel andere dingen gebruiken, die de wereld naar hun eigen hand willen zetten? Mensen die over de ruggen van de armen zich verrijken, die zich de macht toe-eigenen om ten koste van anderen, zichzelf tot koning te kronen in hun eigen koninkrijk? Ook al lijkt zo’n egocentrisch bestaan verleidelijk, het verhaal van het laatste oordeel zegt dat het een weg naar de afgrond is: er rust geen zegen op. Het is een weg die ingaat tegen het leven zelf, tegen het ware mens-zijn en uiteindelijk leidt tot zelfvernietiging.

Licht in duistere tijden

Soms lijken die goddeloze krachten in de wereld zo sterk dat ze ons meesleuren naar de zelfvernietiging. Het is in onze tijd niet veel anders dan in de tijd van Ezechiël. In de eerste lezing van vandaag hoorden we zijn profetisch getuigenis uit de tijd van de ballingschap. Ezechiël leefde en werkte te midden van de joden die na de verwoesting van Jeruzalem als ballingen gedeporteerd waren. Juist in die verschrikkelijke duistere tijd hoort Ezechiël de stem die hem oproept om woorden te spreken van hoop en vertrouwen. Hij troost en bemoedigt zijn volk en hij getuigt van zijn vertrouwen dat God als een goede herder zijn volk zal bevrijden en in veiligheid zal brengen.

Die bevrijdende God van Ezechiël wordt zichtbaar in mensen die tegen de stroom in, hun leven inzetten voor een nieuwe menswaardige wereld. Hij wordt zichtbaar in het leven van Jezus die voor de dood niet week. Die leven-scheppende God wil ook zichtbaar worden in ons. Juist nu er verschrikkelijke dingen in onze wereld gebeuren, is het van groot belang om trouw te zijn aan ons geloof dat uiteindelijk de goddelijke krachten in onze wereld het laatste woord zullen hebben. Juist in duistere tijden kunnen we een baken van licht zijn.

Het is nog niet te laat. Als we met de ogen van Jezus kijken en onszelf herkennen in de ogen van al onze medeschepselen, als we luisteren naar de stem van ons hart, dan mogen ook wij uiteindelijk binnentreden in Gods Koninkrijk, dan is ook voor ons de geborgenheid van Gods liefde onze uiteindelijke bestemming.

Amen