Geen koning onze God

Overweging op 24 november 2024
door Jeffrey Korthout

Bij: Daniël 7:13-14 en Johannes 18:33b-37

‘Bent u de koning van de Joden?’ vraagt Pilatus aan Jezus nadat de hogepriesters Jezus bij hem hebben afgeleverd om hem ter dood te laten veroordelen. Jezus beantwoord dit met een tegenvraag: ‘Vraagt u dit uit uzelf of hebben anderen dit over mij gezegd?’ Pilatus zegt dan: ‘Ik ben toch geen Jood. Uw volk en uw hogepriesters hebben u aan mij uitgeleverd – wat hebt u gedaan?’ Of te wel: jij bent hier de Jood, niet ik. Jij zal wel weten wat ze bedoelen, dus leg eens uit. En Jezus geeft als antwoord op die vraag: ‘Mijn koningschap hoort niet bij deze wereld. Als mijn koningschap bij deze wereld hoorde, zouden mijn dienaren wel gevochten hebben om te voorkomen dat Ik aan de Joden werd uitgeleverd. Maar mijn koninkrijk is niet van hier.’

Niet van deze wereld

Hij lijkt daarmee twee dingen te zeggen. Ten eerste: ik ben niet het soort koning waar mensen aan denken bij koningen en ten tweede: ik behoor niet tot het volk waar jij denkt dat ik toe behoor. Het eerste, dat hij een ander soort koning is, blijkt volgens Jezus uit het feit dat zijn dienaren niet voor hem gevochten hebben. Dat wil zeggen: Simon Petrus trok in vers 10 voorafgaande aan deze lezing wel degelijk zijn zwaard toen de Romeinen Jezus kwamen arresteren en sloeg Malchus zijn rechteroor af. Maar Jezus zei hem toen: ‘Steek je zwaard in de schede. Zou Ik de beker die de Vader Mij gegeven heeft niet drinken?’. Er waren dus wel mensen die voor hem wilde opkomen, maar dat mochten ze niet van Jezus zelf. Dat zou immers tegen de bedoelingen van God, zijn Vader, ingegaan zijn. Het tweede, dat hij niet behoort tot dit Joodse volk, blijkt uit het feit dat hij stelt uitgeleverd te zijn aan de Joden. Wat raar is. Jezus is immers zelf Joods. Dat wordt wellicht duidelijker met een voorbeeld. Stel de politie valt hier zo dadelijk binnen om mij te komen arresteren en ik zeg vervolgens ‘Nu ben ik uitgeleverd aan de Nederlanders’, zouden jullie als omstanders denken: ‘Hoezo? Jij bent toch ook een Nederlander?’. Jezus lijkt dus te suggereren dat Hij en zijn dienaren niet tot dit specifieke volk behoren. Het lijken de grondlijnen te zijn van het koninkrijk van Christus, dat volgens Jezus niet van deze wereld is. Een koninkrijk waar niet gevochten wordt om de leider te beschermen en een koninkrijk dat los staat van een aards volk.

Los van de tijd

Dat laatste sluit mooi aan bij het nachtelijke visioen van Daniël. Tijdens dit visioen zag Daniël met de wolken van de hemel iemand naar aarde komen die eruitzag als een mens. En deze mens werden macht, eer en koningschap verleend. En alle volken en naties, welke taal zij ook spraken dienden deze koning. Ook Daniëls visioen van hemels koningschap staat los van een aards volk, van een bepaalde taal of identiteit. Alle mensen dienen deze koning, waar ze ook vandaan komen, welke taal ze ook spreken. Daniëls visioen voegt daar nog iets aan toe. De heerschappij van de koning uit zijn visioen is voor eeuwig. Er zal nooit een einde aan komen. Of te wel: deze hemelse koning staat ook los van de tijd. In onze wereld is alles aan tijd gebonden en alles tijdelijk. Alles heeft zijn momentum. Zo niet deze koning: deze koning is voor eeuwig er komt nooit een einde aan zijn, haar of hen heerschappij.

De twee lezingen van vandaag lijken daarmee een bepaalde beeld te geven van koning- of leiderschap. Een utopisch beeld. En dit type utopisch leiderschap kenmerkt zich doordat het los staat van alle volken, los staat van alle talen en los staat van de tijd. En dat, om het met de woorden van Jezus te zeggen, is de waarheid waar Jezus voor naar de wereld is gekomen om van te getuigen. En een ieder die deze waarheid is toegedaan, luistert naar wat Jezus zegt.

Bloed en bodem boven alles

En toen ik dit zo overdacht kwamen mijn gedachten al vrij snel terecht bij de problemen waar wij op dit moment in deze wereld mee kampen. Overal zijn oorlogen en spanningen veroorzaakt door autocratische leiders die alles behalve los staan van volk, taal en tijd. Neem de oorlog die Rusland begonnen is tegen Oekraïne. Begonnen omdat Poetin van mening is dat Oekraïne, of op zijn minst een deel ervan, toe behoort aan zijn volk. Want in een deel van Oekraïne spreekt men Russisch. En omdat Poetin niet het eeuwig leven heeft, wil hij nog in de tijd die hem rest Oekraïne terugkrijgen als deel van het grote Rusland. Dit is zijn momentum. Kosten wat kost. Bloed en bodem boven alles. Of denk aan Netanyahu die de vreselijke daden van Hamas op 7 oktober vorig jaar heeft aangegrepen om een allesvernietigende oorlog te beginnen in Gaza. Wat begon als een misschien nog te rechtvaardigen reactie tegen een terroristische organisatie (al wijs ik persoonlijk principieel alle vormen van geweld af) is inmiddels een schoonveegactie geworden van de complete Westelijke Jordaanoever. Want, zo geloven bepaalde Israëliërs en Amerikanen, dit is oorspronkelijk Joods land dat Samaria en Judea hoort te heten. Net als een deel van de Palestijnen gelooft dat de Joden er niets te zoeken hebben. Van de Jordaan tot aan de Dode Zee zou Palestijns gebied moeten zijn in hun ogen. En dus moet de ander bestreden worden. Het liefst nu en snel, want dit is hun momentum. Kosten wat kost. Bloed en bodem boven alles. Of denk aan Xi en zijn wens om Taiwan weer bij China te voegen. Of aan Trump die zo snel mogelijk de belangen van Amerika boven alles wil zetten. Bloed en bodem boven alles. En dat alles moet snel, en nu, want nu, zo is gevoel bij deze autocratische leiders, nu is ons momentum. Nu kunnen wij onze stempel op deze wereld drukken. Ten koste van, tja, ach, wat maakt een mensenleven eigenlijk uit? En wie zit er nu te wachten op vrede? En wat te denken van onze eigen regering die een deel onze medelanders met een Marokkaanse achtergrond wegzet als antisemitisch en onaangepast. Regeringsleiders die over Nederlanders spreken in woorden die ik hier niet ga herhalen en er niet voor schuwen paspoorten in te nemen het Nederlanderschap te ontnemen.

Los van volk, taal en tijd

Maar zoals al gezegd: Christus houdt ons een hele andere kijk op leiderschap voor. Leiderschap dat los staat van een volk, van een taal, van een bepaald momentum. Leiderschap dat niet gebonden is aan bloed en bodem. Dat is de waarheid waar Hij van kwam getuigen. En een ieder die de waarheid is toegedaan, luistert naar wat Hij zegt. En hoe utopisch deze beelden van leiderschap ook mogen zijn, op dit moment denk ik: dat zouden meer mensen moeten doen, dat luisteren naar wat Hij zegt. Om zo een leider te durven zijn die los staat van een volk en taal. Om zo een leider te durven zijn met het oog op dat wat ons allemaal verbindt: mensen, die los van hun volk en taal, los van bloed en bodem, altijd en overal op zoek zijn naar een goed leven en goed land. Juist omdat dit ons momentum is. Wij allen zijn er hier en nu. Laten we er daarom samen iets goed van maken, voor alle mensen, waar ook ter wereld. Zodat er uiteindelijk een wereld zal zijn waar ieder mensenkind in vrede met en naast alle andere mensenkinderen kan leven. Hopelijk voor eeuwig en altijd. Wie die waarheid is toegedaan, heeft geluisterd naar wat Christus ons zegt.

Dat het zo zal zijn.