Verwachten – vierde zondag van de advent

Overweging op 22 december 2024 door Jan Glorius

Bij: Micha 5: 1 – 4a en Lucas 1: 39 – 45

In de tekst van Theo Witvliet, die we voor deze advent als leidraad hebben gekozen, lezen we:

Verwachting is niet hetzelfde als verlangen of hoop, zij is concreter.
Verwachting is actief wachten op, vanuit een directe betrokkenheid.
Verwachting betreft iets van buitenaf wat op de wachtende toekomt. (…)
Verwachting vraagt geduld en geloof in wat of wie men verwacht.

Een kind dat ons gegeven wordt

Wat is er concreter dan een zwangerschap? Hoe kan iemand méér direct betrokken zijn bij verwachting dan bij de komst van haar kind?

Een zwangere vrouw voelt de komst van haar kind fysiek aan en in haar lijf. En normaal gesproken zal de aanstaande vader vanuit een directe betrokkenheid al het praktische doen wat nodig is en alles in orde te maken voor de komst zijn kindje. Maar ook om de nukken en kuren van zijn vrouw of vriendin, die nu eenmaal bij een zwangerschap horen, lijdzaam te verduren. Dat vraagt geduld…

Je kunt conceptie zien als iets puur biologisch – zaadcel, eicel, bevruchting enzovoort – maar menige ouder ervaart de komst van een kind tóch als iets groters, als iets wat van buitenaf op de wachtende toekomt.

Een dichtregel van Muus Jacobse, die in Protestantse kringen vaak op geboortekaartjes wordt gezet, luidt: “Zolang God kinderen in ons midden zendt,
heeft Hij zich nog niet van ons afgewend.” Een kind als gave van God dus. En zo is het ook volgens mij.

Maria en Elisabet

In de evangelielezing – wat een prachtige scene is dat – lezen we hoe twee zwangere vrouwen, Maria en Elisabet, elkaar ontmoeten en begroeten, en welke vreugde dát geeft! Het is de vreugde dat God zich niet van de mens heeft afgewend, maar actief ingrijpt in de heilsgeschiedenis.

De zwangerschappen van Elisabet en van Maria waren heel bijzonder. Het verhaal gaat dat daar wonderbare gebeurtenissen aan vooraf gingen: een zwangerschap op hoge leeftijd en een zwangerschap zonder seks. Beiden vrouwen raakten onverwacht in verwachting, beiden vrouwen verwachtten het langverwachte.

Onverwacht komt het langverwachte

Zo gaat dat vaker in een mensenleven: onverwacht komt het langverwachte. Generaties lang verwachtte men de wederkomst van Elia en vervolgens de komst van de Messias.

Bijvoorbeeld: je leeft al een hele tijd alleen en je verlangt ernaar om je leven met iemand liefs te delen. Er kan een lange tijd voorbijgaan,
maar dan plotseling ontmoet je die man of die vrouw die bij je past. De vlam slaat in de pan! Onverwacht komt het langverwachte.

Of je werkt al lang bij dezelfde werkgever en beseft dat je het daar niet tot je pensioen vol gaat houden. Dan dient zich plotseling een nieuwe baan aan waarvan je weet dat jij de juiste vrouw, de juiste man op de juiste plek bent. Onverwacht komt het langverwachte.

Of iemand uit je naaste omgeving is ongeneeslijk ziek. Je weet dat de dood nadert. Niet altijd, maar wel heel vaak – komt die dood dan tóch plotseling,
als een schok. Onverwacht komt het langverwachte.

Zulke gebeurtenissen doen je beseffen dat je jouw leven niet helemaal zelf in de hand hebt, maar dat de meest wezenlijke dingen je overkómen.
En maar al te vaak denk je dan: eigenlijk kwam het op het juiste moment!

Je kunt dat toeval noemen of lotsbestemming, maar ik zie er liever de hand van God in: iets wat van buitenaf naar je toekomt. Zulk soort verwachten vraagt geduld en geloof in wie men verwacht.

Openstaan voor een wonder

Maria en Elisabet hádden dat geduld en dat geloofsvertrouwen. Vandaar ook hun vreugde bij hun ontmoeting.

Dat was anders dan de aanvankelijke – en begrijpelijke – scepsis van hun echtnoot Zacharias en verloofde Jozef. Zacharias werd letterlijk met stomheid geslagen
toen hem werd aangekondigd dat hij en zijn vrouw Elisabet op hoge leeftijd nog een kind zouden krijgen. Dat kan helemaal niet!

Jozef wilde aanvankelijk in alle discretie van Maria scheiden toen bleek dat ze in verwachting was – en niet van hem! De vrouwen stonden dicht bij het wonder dat gebeurde, dat is logisch, ze voelden het lijfelijk. Zij konden zich erin verheugen. De mannen hadden wat méér tijd nodig voor dat wonder en ook nog engelen die zeiden dat het allemaal ok was.

Johannes werd geboren. Jezus werd geboren. Sinds de schepping kwam God ons mensen nooit meer zó nabij als toen. Maar dat is voor Kerstmis!

Vragen aan ons

Nog een paar dagen en dan vieren we die kerst! Hoe staat het met onze verwachting, ons geduld, onze openheid en geloofsvertrouwen? Kunnen wij geloven dat, ondanks alle ellende in de wereld en de narigheid in onze eigen omgeving, God zich niet van ons heeft afgewend? Zijn wij ons bewust van God’s bedoelingen met ons? En hoe maken we die concreet? Moeten we het eerst allemaal nog maar eens aankijken, zoals Jozef en Zacharias? Of durven we net als Elisabet en Maria ons nu al te verheugen in wat van buitenaf op ons toekomt?

Het is goed om over deze vragen na te denken, zo in de laatste dagen voor kerst. Voor nu lijkt het me gepast om als afsluiting van deze overweging verder te lezen in het Lucasevangelie. Aansluitend op het stukje dat we lazen volgt daar immers die prachtige lofzang van Maria! En dat lezen doen we samen zingend, alvast blij om wat komen gaat.

Slotwoord en zegen

Afgelopen vier zondagen hebben we ons laten inspireren door een tekst uit het boek ‘Kwaliteit van leven’ van Theo Witvliet. Op de drempel van Kerstmis lees ik daar nog een fragment uit voor:

Mensen kunnen niet zelf, autonoom, deze nieuwe tijd tot stand brengen. Zij zijn afhankelijk van de trouw van JHWH,
de God die zijn volk ooit redde van een mensonwaardig leven in slavernij.

Maar deze God, dat is het wonderlijke, maakt zich op zijn beurt afhankelijk van mensen.

God maakte zich afhankelijk van mensen als Elisabet en Zacharias en Maria en Jozef. Hij had hen nodig rondom de geboorte van twee heel bijzonder kinderen.

Mogen wij ons, bewust van deze onderlinge afhankelijkheid tussen God en ons mensen, open stellen voor wat van buitenaf op ons toekomt, en met vertrouwen uitzien naar Kerstmis. Dan zijn we gezegende mensen.

In de Naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Amen.