Hoop op herstel

Overweging op zondag 16 februari 2025 door Miranda Vroon-van Vugt

Bij: Jeremia 17,5-10 en Lucas 6,17-26

We kennen de zaligsprekingen (of gelukkigsprekingen) vooral van de bergrede in Matteüs. Daar gaat Jezus een berg op omdat daar plaats was voor heel veel mensen die naar hem kwamen luisteren. Hier, bij Lucas, gaat Jezus juist naar de vlakte om met de mensen te praten. De berg is voor Jezus de plaats waar hij zich terugtrekt om te bidden, met God te praten, bij Lucas. Hij is er net geweest en heeft er zijn 12 apostelen uitgekozen, uit de groep mensen die als zijn leerlingen met hem meetrokken. Onder hen, zo staat er in vers 16, precies voorafgaand aan deze lezing: Judas Iskariot, die een verrader werd. Zo zien we door het hele evangelie al kleine aanwijzingen van wat gaat komen.

Naar de mensen toe

In het evangelie volgens Lucas dus, gaat Jezus naar de mensen toe om met hen te praten. En doordat Lucas het benoemen van de apostelen vooraf laat gaan aan dit verhaal, wordt de groep om hem heen steeds groter. De apostelen, de andere leerlingen, mensen uit de wijde omgeving, eigenlijk uit heel Israël. En zij komen naar hem toe vanuit het hele land om naar hem te luisteren en zich van hun ziekten te laten genezen. En dan staat er: ook degenen die gekweld werden door onreine geesten werden genezen. Dus ze kwamen niet alleen om genezen te worden, ze werden ook genezen. Iedereen probeerde hem aan te raken, omdat er kracht van hem uitging en hij iedereen genas. Ik herinner me een scene uit Jesus Christ Superstar waarin een menigte Jezus allemaal tegelijkertijd probeert aan te raken en hij bijna verdrinkt in de zich verdringende mensen. Maar hier lijkt het er wat rustiger aan toe te zijn gegaan. Iedereen werd genezen, en Jezus kan ook nog rustig praten met zijn leerlingen.

Alles omgedraaid

Matteüs noemt 8 zaligsprekingen, en Lucas heeft er 4. Hij noemt gelukkig die arm zijn, gelukkig die honger hebben, gelukkig wie huilt, gelukkig wie wordt gehaat, buitengesloten, beschimpt en wiens naam door het slijk werd gehaald omwille van de Mensenzoon. Allemaal situaties van mensen die in het hier en nu, in de wereld, niet echt succesvol genoemd kunnen worden. Jezus draait het om. Wie het nu moeilijk heeft in dit leven, mag herstel verwachten, mag hopen op een omkering van de huidige situatie. Bij de eerste zaligspreking wordt het perspectief al duidelijk: gelukkig jullie die arm zijn, want voor jullie is het koninkrijk van God. Dat is de hoop voor degenen die het nu niet makkelijk hebben. Alles zal omgedraaid worden: honger wordt verzadiging, huilen wordt lachen. Hij zegt: Wees verheugd als die dag komt en spring op van blijdschap, want jullie zullen rijkelijk beloond worden in de hemel.

Het is een beetje een schrale troost, vind je niet? Nu heb je het niet gemakkelijk, maar later in de hemel zal het beter met je gaan. Nu moeten we niet vergeten dat de tijd in de hemel wel iets serieuzer genomen werd in andere tijden dan misschien de meesten zich dat nu zullen voorstellen. Ik denk dat de meeste mensen nu toch hopen op genoegdoening in dit leven, op herstel, op troost, op fatsoenlijk behandeld worden. We zijn niet allemaal martelaren die alles kunnen verdragen omdat we een beloning in de hemel kunnen verwachten!

Daarom is het volgende deel bij Lucas voor ons misschien nog moeilijker te horen: wee jullie die rijk zijn, jullie hebben je deel al gehad, wee jullie die nu verzadigd zijn, want je zult honger lijden. Wee jullie die nu lachen, want je zult treuren en huilen. Ja, lekker. Degenen die het fijn hebben in de wereld, zullen het moeilijk hebben in de hemel. Het voelt toch een beetje als: liever nu fatsoenlijk leven, dan hopen op herstel in de hemel.

Niemand komt tekort

Een klein beeld: ’s Nachts had een man een droom. Hij droomde dat hij Petrus tegenkwam. Die liet hem de hemel en de hel zien. In de hel stond ’n rijk gedekte tafel. Maar de mensen waren broodmager. Want aan hun ellenbogen waren stokken gebonden, zodat ze niet bij het voedsel konden komen. Zij stierven van de honger. In de hemel stonden ook rijk gedekte tafels. Ook aan de ellenbogen van die mensen zaten lange stokken. Maar het verschil was dat zij bij elkaar het voedsel in de mond staken! De mensen in de hel trachten hun eigen handen te vullen en dachten allen maar aan zichzelf. Maar de mensen in de hemel dachten aan elkaar en maakten daarom hun handen leeg in de mond van een ander! Daar kwam niemand iets tekort!

In deze gelijkenis wordt getoond wat het verschil is tussen het zien van overvloed in deze wereld en hierna. En hiermee wordt ook duidelijk waar het om gaat bij de rijken, de verzadigden, de lachenden, die in dit leven al veel hebben verzameld; het gaat om mensen die zich verrijkt hebben ten koste van anderen. Die alleen geleerd hebben aan zichzelf te denken, en niet geleerd hebben te delen van hun rijkdom, te troosten en een lach op iemands gezicht te brengen, de hongerigen te spijzen, de dorstigen te laven enzovoort. De werken van barmhartigheid gaan natuurlijk ook hierover: het koninkrijk van God is deze wereld omgekeerd.

Gerechtigheid in deze wereld

En bij deze werken gaat het niet alleen om mensen die arm zijn van geld, maar – zoals Matteüs in de bergrede wat duidelijker zegt – ook om mensen die arm zijn van geest. De hongerigen hebben wellicht geen eten, maar hongeren vooral naar gerechtigheid, de bedroefden huilen om alles wat niet goed is in de wereld, en vragen zich af wie hen troost kan brengen. En degenen die Jezus volgen? Wij? Ons wordt gevraagd gerechtigheid al in deze wereld te organiseren, nu al te troosten, het koninkrijk van God nu al in de wereld te realiseren.

Lucas verwijst nog naar de behandeling van de profeten: de valse profeten zijn geëerd en de echte profeten zijn bespot. Dit hebben we 2 weken geleden ook van René gehoord. En volgende week lezen we de opdracht die Jezus geeft na de zaligsprekingen en wee-woorden instructies over hoe we ons moeten gedragen als we naar Jezus luisteren. Maar daarover horen we dus volgende week meer. Zo lezen we in deze weken tot aan de 40-dagentijd over Jezus’ boodschap in de eerste periode van zijn actieve leven. Daarna maken we ons op voor ons jaarlijkse herdenken van Pasen: lijden, sterven en opstanding.