Ondersteboven is ook rechtop

Overweging op zondag 2 maart 2025
(Carnaval)
door Simone Snakenborg

Bij: Psalm 92, 1-8 en Lucas 6,39-49

Wie van ons kijkt er naar het televisieprogramma Dreamschool? Ik vind het geweldig. Het raakt me hoe twee bevlogen mensen Eric van ‘t Zelfde en Lucia Rijker zich helemaal geven voor jongeren die in het onderwijs zijn vastgelopen. Eric is rector geweest van twee middelbare scholen en Lucia is meervoudig wereldkampioen kickboksen.

Dreamschool

Als je het niet kent, praat ik je even bij. Een klas met tien leerlingen tussen de 16 en 22 krijgt les van bekende Nederlanders over bv. financiën, seksualiteit, gezonde voeding. Maar ook is er ruimte voor poëzie en fotografie en er wordt onder leiding van Lucia gesport. Op Dreamschool is er discipline en er zijn gedragsregels. Natuurlijk gaan de leerlingen vroeg of laat in de weerstand: ze hebben daar de zwarte band in, aldus Eric. Maar juist in deze weerstand blijven Eric en Lucia in contact met ze. Ze zijn er onvoorwaardelijk, als ouders. Net zolang tot het masker van hun weerstand, hun bokkenpruik, van ze afglijdt. Met nieuwe ogen zien ze dan, met nieuwe voeten betreden ze dan, voor het eerst of sinds lange tijd, de schatkamer van hun talenten en passies.

Hoop

Dreamschool geeft me hoop in een wereld vol eng nieuws. Jonge mensen worden betere mensen, die onze toekomst dragen.

Het is precies waar het in de lezingen van vandaag om draait. Leren en doen om de wereld waarin wij leven op zijn kop te zetten. Een opgeschudde, nieuwe wereld waar rechtvaardigheid de norm is: ondersteboven is ook rechtop.

Veldrede

Vandaag lezen we het laatste deel van de veldrede. In Lucas hoofdstuk 6 komt Jezus samen met zijn pas gekozen leerlingen de berg af het veld op. Hij geneest er de mensen die daar zijn, hij spreekt met ze en met zijn leerlingen. Al drie zondagen verblijven wij op het veld. In dit laatste deel van de veldrede gaat het over goed onderwijs en de voorwaarden om het geleerde in de praktijk te brengen.

Macht en gezag

Allereerst de verhouding tussen leraar en leerling: zij staan niet boven elkaar. Er is geen sprake van macht, maar wel van gezag: zolang de leerling zich de lesstof nog niet heeft eigen gemaakt, heeft de leraar gezag. Binnen Dreamschool is er daarom discipline en zijn er basisafspraken: kom op tijd, gedraag je, ruim je zooi op en lever je telefoon in.

Is het leerproces voltooid, dan zijn leraar en leerling gelijkwaardig. Maar vóór die tijd, zegt Jezus, wees dan leergierig en bescheiden. Spreek niet voor je beurt, lees anderen de les niet, oordeel niet. Je bent simpelweg nog niet zo ver. Wat weet jij van de lessen van het leven als je nog een leerling bent: hoe kun jij goed en kwaad zien als je ogen hebt vol splinters? En hij geeft gratis een samenvatting van zijn lessen:

Goede mensen hebben een goed hart en je kunt van mensen alleen verwachten te zijn, te zeggen en te doen wat bij hun wezenlijke aard en hun talenten past. Uit een appelboom kun je geen kersen plukken. Zo simpel is het!

De les lezen

Trump en Zelensky lieten ons vrijdag helaas zien wat er gebeurt als je elkaar de les leest met ogen vol splinters en monden vol prikkeldraad. Trump heeft gedacht: ha, ik heb mijn doel bereikt en de lelijkerd weggezet. Zelensky heeft gedacht: oei, dat was pittig, maar ik heb mijn mannetje gestaan. Maar, echt, op de lange termijn levert dit niemand niets op. We zagen twee mannen in weerstand. Werk voor Dreamschool?

Doe wat ik zeg

En als je bent ‘uitgeleerd’ in de Dreamschool van Jezus, als dat al kan. Wat doe je dan? Ook hierover zegt Jezus iets. Ook heel simpel. Doe er iets mee, breng het geleerde in de praktijk, doe gewoon wat ik zeg. Mijn lessen vormen de basis voor een leven in goedheid, zegt Jezus. Als je zonder heipalen een huis bouwt, dan zakt het weg in de klei of drijfzand. Niet slim. Een leven zónder goedheid in de basis, is een leven dat wegzakt. Een appelboom zonder goede wortels zal geen sappige appels dragen.

Alleen door het goede te doen in ons leven, kunnen we samen deze wereld ómkeren. Ook al staat de wereld van nu al op zijn kop.

Zodat iedereen onderdak en eten heeft in een stad van vrede.

Zodat iedereen gelukkig is en niemand eenzaam of buitengesloten.

Al doende leert men

Houd vol. Ook al maken we fouten. Het is namelijk, zo hoorden wij van Natascha vorige week, helemaal niet eenvoudig om ons gedrag óm te keren. Veranderen doet pijn.

Maar al doende leert men. Want als je een goed mens bent, dan komt dat goede uit jouw schatkamer vroeg of laat toch wel bovenop te liggen. Waar het hart van vol is …

Maar hóe ten slotte, houden we vol? Nu de fundamenten van onze beschaving op instorten staan en wij lijken af te drijven naar God weet waar? Laten we daartoe Psalm 92 nog een keer lezen en bidden. Binnen de Joodse traditie is het de psalm van de hoop, die iedere ochtend en avond wordt gebeden.

Goed is het
de Ene te danken,

in de ochtend te melden uw vriendschap,
uw trouw in de nachten-

Ene, wat zijn uw daden groot,
Uitermate diep zijn uw gedachten!

Een redeloos man erkent ze niet,
een stommerik verstaat ze niet.

Al groeien bozen als onkruid
en bloeien alle volvoerders van onheil,
het is voor hun verdelging, immer en altijd.

Psalm van de hoop

Volgens Joodse uitleggers gaat het hier niet alleen over dag en nacht. De psalm werpt ook een blik op de nieuwe wereld. De morgen is dan het moment waarop de nieuwe aarde is gekomen. Dan zullen we de Enige danken! Op dit moment bevinden we ons nog in de gebroken wereld; in de nacht. We kunnen Gods werk niet volledig begrijpen en daarom danken wij Gods trouw. Hij komt al Zijn beloften na. Zij heeft gezegd dat de nieuwe wereld komen zal!

Laten we deze les in ons hart sluiten.

Om de wereld van de nacht

óm te keren

en helemaal leeg te schudden,

zodat alleen het goede overblijft:

het licht van de nieuwe dag.

Wij zijn het die het leren.

Wij zijn het die het doen.

AMEN