Een ongerijmd verhaal

Overweging op zondag 4 mei 2025

door Kees de Groot

Bij: Jeremia 32, 36-41  en Lucas 24, 35-48

Het is de derde zondag van Pasen. We vieren dat er leven is door de dood heen. Een Mens van godswege, die de hoop op bevrijding belichaamde, werd op bevel van de bezettingsmacht doodgemarteld, maar verscheen levend aan zijn volgelingen, allereerst de vrouwen onder hen. Zo wordt ons verteld.

Het is ook de vierde mei, de dag waarop we herdenken dat 85 jaar geleden een bevriende natie ons land binnenviel, het volk onderdrukte en 210.000 van hen doodde, uithongerde, deporteerde, de dood injoeg. Morgen vieren we de dag van bevrijding.

En over 11 dagen wordt herdacht dat 77 jaar geleden (15 mei 1948) de massale verdrijving van het Palestijnse volk begon, de nakba (catastrofe). Het afgelopen anderhalf jaar is deze strijd zodanig geëscaleerd dat die direct het leven hebben gekost van meer dan 51.000 kinderen, vrouwen, mannen. Hierbij is de Nederlandse staat politiek, militair en economisch betrokken.

Het is niet te rijmen.

Daarom zingen we ons vandaag de toegang open tot de bron van waarachtigheid. Luisteren naar verhalen van hoop. En zijn we stil voor Hem die ons hart peilt en proeft.

Verdriet, verwondering en verwarring

Het heden levert helaas telkens weer genoeg grond om er ons een voorstelling van te maken hoe aangedaan de leerlingen waren nadat Jezus was geëxecuteerd. Ze waren met hem op weg gegaan, hun hoofden en harten doordrenkt van de woorden van de profeten. Het komt goed, had de profeet Jeremia gezegd. De vluchtelingen zullen worden teruggebracht. Zij die in ballingschap leven zullen terugkeren. Het volk dat nu wordt verdrukt, zal straks bevrijd worden. God zelf zal garant staan voor een leven in vrede.

De mars van Galilea naar Jeruzalem was veelbelovend. Mensen, vooral die naar de marge waren geduwd, werden bemoedigd; armen en rijken, volksgenoten en vreemdelingen werden met elkaar verzoend; vrouwen en mannen trokken samen op naar het centrum van de macht.

‘Wat er gebeurde met Jezus van Nazareth’, zoals die twee op weg naar Emmaüs het uitdrukte, zal niet alleen verbijsterend zijn geweest, maar ook schuldgevoel hebben opgeroepen, niet in het minst bij Petrus, die zich veiligheidshalve van hem had gedistantieerd. Sommigen zal het wellicht wraaklustig hebben gemaakt. Er is woede, er is verdriet.

En er is verwondering en verwarring, sinds een groep vrouwen rond Maria uit Magdala, Johanna, en Maria, de moeder van Jacobus, had verteld wat ze hadden beleefd bij het bezoek aan het graf. Er komen scheuren in de duisternis.

Een sterk verhaal

In de verslaglegging van Lucas wordt er in de werkelijkheid ingebroken op een wijze die alle perken te buiten gaat. Hij is de auteur die in het voorwoord van zijn boek schrijft dat hij een nieuw en betrouwbaar verhaal wil vertellen. Uitgerekend hij komt met een buitengewoon plastische beschrijving van de verschijning van Jezus aan zijn leerlingen.

Kennelijk had hij honger. Heb je iets te eten, vroeg hij. En hij at voor hun ogen een geroosterd visje op. ‘Zowaar als ik hier voor je sta.’

Paulus (1 Kor 15:50) vindt het dwaas om de opwekking uit de doden op zo’n vleselijke manier voor stellen. Het gaat erom dat Jezus is opgewekt en leeft, en dat wij zullen leven – maar natuurlijk niet in een aards lichaam. Kerkvader Augustinus komt er in zijn preek over deze tekst (sermo 116) niet uit. Deze Jezus in hun midden zegt geen geest te zijn, maar spreekt in de verleden tijd over de tijd dat ‘ik nog bij jullie was’. De taal van de rede faalt.

Dit is geen koele rapportage. Dit is geen parabel. Dit is een heel sterk verhaal. Dit is het beest in de bek kijken en hem dan in zijn gezicht uitlachen. Het is als een absurde cartoon die de werkelijkheid op zijn kop zet.

De Mens die jullie hebben doodgemarteld leeft en zegt ons dat wij zijn Weg moeten vervolgen: oproepen tot inkeer, bevrijden van schuld, en getuigen. En er zijn geen stukken hout genoeg in deze wereld om ons aan vast te nagelen.

Het besef daalt in dat zowel de Schriften als het leven en lijden van Jezus gelezen moeten worden in het licht van de weg van de vrede, het eerste woord dat Jezus daar tot hen sprak. En dat is ondanks alles geen doodlopende weg.

In haar laatstverschenen bundel onderzoekt de schrijfster Lieke Marsman, zelf ernstig ziek, haar kwijnend ongeloof en ontkiemend geloof. Ze haalt instemmend een citaat van de Franse filosofe Simone Weil aan: ‘In het lijden en ongeluk zelf glanst de barmhartigheid van God.’ Dat is de ervaring van Pasen. De realiteit zien, gewekt worden door zachte krachten, en licht ontwaren.

Roep om vrede

Maar vaak is er de verleiding om weg te kijken, zei paus Franciscus – en zei de Rotterdamse imam, geestelijk verzorger en islamoloog Azzedine Karat. In zijn preek van 11 april (te zien op YouTube) zei hij:

‘Wanneer we het over de mensen in Gaza hebben, moeten we beseffen dat we het niet over ‘een groep mensen’ hebben, maar we hebben het over een onderdeel van ons. We hebben het over onze broeders en zusters in mensheid. Het is niet een oorlog jegens de Palestijnen maar tegen de mensheid als geheel.

Het is een strijd van de mensheid en daarom krijg ik hoop wanneer ik bondgenoten zie die misschien christen zijn, die misschien joods zijn, die atheïsten zijn, maar in één rij staan tegenover onrechtvaardigen en onderdrukkers.

Daarom moeten we ondanks de woede, niet afwijken van onze principes, rechtvaardigheid en eerlijkheid, maar ons steentje bij dragen aan een betere wereld. Elke stap draagt, zo God het wil, bij aan de oplossing.’

Met deze preek nam hij samen met andere imams het initiatief tot een vreedzame protestmars. Een week later liepen meer dan 10.0000 demonstranten van de Essalam moskee in Feijenoord (Rotterdam Zuid) naar het stadhuis op de Coolsingel onder het motto ‘Sta op voor Gaza’. Opgestaan tegen autoriteiten die zwijgen als het graf. Op Eerste Paasdag. Een roep om vrede in plaats van wraak. Ik vond het een krachtige getuigenis van geloof in rechtvaardigheid door het duister van de dood heen.