Kracht in mij tot liefde

Overweging op zondag 8 juni 2025 door Arthur van Tongeren

Bij: Handelingen 2, 1-11 en Johannes 20, 19-23

Vorige week eindigde René Munnik zijn overweging met woorden die mij nieuwsgierig maakten. Naar aanleiding van de verhalen over Elia die ten hemel wordt opgenomen door ‘een wagen van vuur’ en de Hemelvaart van Jezus zei hij: ‘Als je met dit verhaal in je hoofd en hart naar de Hemelvaart van Jezus kijkt, dan schuiven Hemelvaart en Pinksteren in elkaar. Dan is Jezus’ afscheid van zijn leerlingen wanneer ze zien dat hij voor hun ogen vervliegt, meteen ook hun installatie als opvolgers en erfgenamen: ze worden gedoopt met de heilige Geest.’

Overgangstijd

Intrigerend, want: wat zeggen de verschillende verhalen in de Schrift nu eigenlijk over die periode ná Jezus’ dood en vóór diens hemelvaart en Pinksteren? Even kijken dus… Matteüs vermeldt enkel dat de leerlingen de opdracht krijgen naar Galilea te gaan, alwaar zij hun zending ontvangen. Punt. Marcus, die als evangelist de oudste papieren heeft, meldt dat Jezus op de eerste dag ‘aan twee van hen verschijnt’ en ‘Later verscheen hij aan de elf terwijl zij aanlagen voor de maaltijd.’ Daar en dan ontvangen zij hun zending. Lucas vertelt van de verschijning aan de Emmaüsgangers aan Simon en aan de hele groep: dit alles op de dag van de opstanding. Jezus leidt hen naar buiten tot bij Betanië, zegent hen en wordt ten hemel opgenomen. Johannes hebben we daarnet gelezen: op de eerste dag verschijnt Jezus aan de leerlingen, zendt hen uit en blaast de geest over hen uit.

Bij Johannes vallen Pasen en Pinksteren samen, op de eerste dag: de dag van de opstanding. ‘Eerste dag’ staat in Bijbelse termen altijd voor nieuw begin, nieuwe toekomst, nieuwe kansen: de schepping in Genesis, de opstanding van Jezus in de evangeliën en hier ook het inblazen van de geest. Maar hoe komen we dan aan die veertig dagen voor Hemelvaart, en die vijftig voor Pinksteren? Deze worden pas genoemd in het boek Handelingen, waaruit we vandaag in de eerste lezing het bekende pinksterverhaal lazen. Veertig komt door de hele Schrift heen nogal eens voor: het regent veertig dagen en nachten bij de zondvloed, Mozes verblijft veertig dagen op de berg Sinaï, het volk Israël trekt veertig jaar door de woestijn op weg naar het Beloofde Land, en Jezus vast veertig dagen in de woestijn, alvorens zijn taak op zich te nemen. En, zoals Servaas altijd benadrukte: veertig weken is de draagtijd van een kind in de moederschoot. In al deze gevallen staat die periode van veertig (dagen, weken of jaren) symbool voor een tijd van geestelijke vorming, loutering en voorbereiding op iets nieuws. De veertig dagen tussen Pasen en Hemelvaart markeren de overgang van de discipelen als volgers van Jezus, naar apostelen met een missie. Door de ontmoetingen met de opgestane Jezus, het onderricht en uiteindelijk de opdracht bij diens hemelvaart, worden zij toegerust om het evangelie de wereld in te brengen. ‘Waarop dan nog gewacht?’, zou je denken.

Geest van Pinksteren

Welnu: op de komst van de heilige Geest, die beloofde Helper ‘die de Vader in mijn naam u zenden zal’. En die laat op zich wachten tot de vijftig dagen vol zijn. Die vijftig is waarschijnlijk wel terug te voeren op de oude joodse traditie, waar precies vijftig dagen na Pesach Sjavoeot wordt gevierd. Dit Sjavoeot, ook wel Wekenfeest genoemd, was oorspronkelijk een oogstfeest, de dag waarop de ‘eerstelingen van de oogst’ aan God werden geofferd. Later werd het de herdenking van het verkrijgen van de Thora – de wet en met name de Tien Woorden – op de berg Sinaï. Ik zie hier wel een kleine parallel met ons Pinksterfeest: De Eeuwige openbaart zich in onze mensengeschiedenis en geeft ons richting voor ons leven. De Tien Woorden houden immers een opdracht in voor het goed omgaan met God, medemens en de rest van de schepping. Daarmee is ook gezegd dat het ontvangen van de Thora niet een eindpunt, maar veeleer een begin is: hier begint je opdracht, je taak in deze wereld. Ga, en doe zoals gezegd. En mocht je niet in God willen of kunnen geloven, dan blijft de rest onverkort van kracht als levensopdracht.

Maar Pinksteren gaat toch over de heilige Geest en niet over de Thora? Dat is waar, en dat beeldende verhaal over die windvlaag en die vuurtongen doet ons bijna vergeten waar het werkelijk om draait. Die leerlingen die zich eerst nog opsloten in huis uit angst voor de Joden, gaan nu ineens naar buiten en spreken luid en duidelijk en voor iedereen verstaanbaar over Gods grote daden. Zij verkondigen het verhaal aan ieder die het maar horen wil. Maar daarmee is de kous niet af.

In het evangelie volgens Johannes staat immers dat Jezus zegt: ‘Vrede zij met jullie! Zoals de Vader mij heeft uitgezonden, zo zend ik jullie uit. Als jullie iemands zonden vergeven, dan zijn ze vergeven; vergeven jullie ze niet, dan zijn ze niet vergeven.’ Dat is meer dan enkel verhalen van Gods grote daden. Dat is gaan in het spoor van Jezus al doende gerechtigheid. Dat is opkomen voor de minsten, recht doen aan de armen en verdrukten. Partij kiezen voor wie uitgestoten zijn: hoeren, tollenaars, melaatsen, bezetenen en mismaakten, enzovoort.

Met Pinksteren komt ruach, Adem van in den beginne, geest van leven over ons. Met Pinksteren wordt geestkracht, levensadem ingeblazen, opdat wij levende mensen worden zoals van meet af aan bedoeld. Want die Geest is nauw verwant aan de Geest die boven de chaos van vóór de schepping zweefde, is dezelfde ruach die de mens in de tuin van Eden werd ingeblazen, is levensadem, geest die leven doet, kracht in ons tot liefde. Die is Stem die oproept om naaste te zijn van ieder ander mens in deze wereld. Want dat is waartoe die Geest van Pinksteren ons aanzet: ga de wereld in, doe wat goed is, draag elkaar, wees naaste, doe liefde.

In de hertaling die Franck Ploum maakte van Handelingen 2, klinkt het pinksterverhaal zo:

En allen waren bijeen
en geen die verstond
woeste lege massa
doelloos
zonder richting.

Geestkracht kwam in hen
als vuur uit de hemel
en riep in hen wakker:
stem van hun geweten
roepstem van de armen
schreeuw van een aarde in nood
en zij verstonden dat Woord:
heb lief, doe recht, wees naaste.

Dat het zo mag zijn.