De keerzijde

Overweging op 2 november 2025 door Jan Glorius

Bij: Jesaja 60, 1-10, 17-20 en Matteüs 5, 9-12

Vandaag vieren we Allerheiligen, maar we tegelijkertijd ruimen we ook plaats in voor Allerzielen. In de Katholieke Kerk staan ze los van elkaar op 1 en 2 november. Op Allerheiligen viert de Kerk al die vrouwen en mannen die een voorbeeldig leven hebben geleid, in dienst aan God en mensen.
Navolging van hun levenswijze brengt ons tot heil, vandaar dat ze dan ook ooit Heilig zijn verklaard.

Maar wij, hier verzameld als Ekklesia, willen dat wat ruimer zien. Álle mannen en vrouwen die ons inspireerden om een goed mens te zijn willen we in dankbaarheid gedenken. Heilig verklaard of niet: we willen ze in ere houden. En in het verlengde daarvan ligt voor ons Allerzielen.

Liefde als keerzijde van de dood

In de Katholieke traditie is het een dag om te bidden voor overleden familieleden, verwanten en vrienden en vriendinnen. Niemand is zonder fouten, dus de Kerk gaat er vanuit dat zij na hun overlijden hoogstwaarschijnlijk enige tijd in het vagevuur verblijven omwille van hun zonden; een tijd die wij met onze gebeden enigszins zouden kunnen verkorten. Het zij hen van harte gegund om voortijdig van hun kwellingen verlost te worden, daar niet van. En ik kan alleen maar respect hebben voor iedereen die ooit – in het verleden of recent – om die reden voor hen gebeden heeft en een kaarsje op heeft gestoken.
Dat is vooral een teken van verbondenheid en zorg voor elkaar, zelfs voorbij de dood. Maar het accent in deze viering ligt toch anders. De dood, ons verdriet, onze rouw en het gemis heeft een keerzijde. En die keerzijde is liefde. Liefde voor allen die ons zijn voorgegaan in leven en geloof. Liefde voor allen die we met zoveel pijn en verdriet los hebben moeten laten. Die liefde duurt voort, ook na de dood. En die liefde willen we vandaag tot uitdrukking brengen.

Een hoopvol kompas

Het is nogal een overvloed waarover we lezen in Jesaja: de schatten van de zee, rijkdom van vreemde volken, een vloed van kamelen, zilver, goud en wierook…het kan niet op! Jesaja ziet en voorziet een rijke tijd die komt ná de ballingschap. De ellendige tijd waarin hij en zijn volk verkeren, komt ten einde;
het wordt zelfs béter dan het ooit was. Al het geroofde goud en goed wordt dubbel en dwars vergoed. En minstens zo belangrijk: alle landen en volken zullen weten en erkennen wie de ware God is. In tijden van verdrukking en onrecht houdt Jesaja ons dit beeld voor, omdat hij weet dat het anders kan gaan, beter móet gaan, beter zál gaan.

Er zijn meer van zulke mensen die vanuit die alternatieve realiteit leefden of leven en daarvoor zelfs hun leven op het spel zetten. Dietrich Bonhoëffer ageerde tegen de nazi’s en door hen werd omgebracht. Martin Luther King stond op tegen rassenongelijkheid en werd doodgeschoten. Nelson Mandela streed tegen de apartheid en zat vele jaren in de gevangenis. Alekse Navalny voerde oppositie tegen Putin en werd in de gevangenis vergiftigd. Meer recent, Mariann Budde durfde te ageren tegen Trump, die met de Bijbel in zijn hand volgens haar het meest onbarmhartige en on-Christelijke beleid voert tegen emigranten. Ze krijgt nog steeds vele doodsbedreigingen.

Het zijn mensen die in ellendige tijden laten zien dat het anders kán, anders móet en anders zál zijn. De keerzijde van ellende is hoop. De keerzijde van hoop is moed.

Zachte krachten

Ook Jezus gaf Zijn leven om iedereen de weg naar een leefbare wereld te wijzen, naar een Koninkrijk van God. In de Zaligsprekingen wijst ons op de zachte krachten die dit kunnen bewerkstelligen: nederigheid, treurnis om wat er is mis is, zachtmoedigheid, honger en dorst naar gerechtigheid, barmhartigheid, zuiverheid in wat je hart verlangt, het brengen van vrede…

Het zijn de eigenschappen waar het écht om draait als de wereld een Koninkrijk van God moet worden. En als je in de problemen komt door dit alles, zo legt Jezus nog uit, uitgescholden wordt, vervolgd, belasterd, weet dan dat je aan de goede kant van de geschiedenis staat.

De keerzijde van onrecht en geweld is zachtheid. De keerzijde is zachtheid is kracht.

Het gemis van een dierbare

You don’t know what you got till it’s gone.

‘You don’t know what you got till it’s gone’. Joni Mitchell zingt het in haar hit “Big Yellow Taxi”. Je beseft pas wat je mist als het er niet meer is. Iedereen die een dierbare heeft verloren weet hoe waar dit is. Pas als iemand er niet meer is, er nooit meer is, voel je – soms zelfs als een lijfelijke pijn – hoeveel genegenheid en liefde er was voor die ander. De keerzijde van verdriet is liefde.

Onze lieve doden leven voort, zo geloven wij: in ons hart op de eerste plaats, maar ook ergens buiten onze tijd en ruimte, bij God. ‘De boomgrens voorbij’, zei Hub Lenders altijd zo mooi, ‘in een uitgewaaierde eeuwigheid die we bij gebrek aan beter ‘hemel’ noemen’.

De keerzijde van de dood is leven.

Met liefde gaan we nu de namen voorlezen van overleden vrienden, vriendinnen, buren, collega’s, van familieleden als ouders, grootouders, kinderen en kleinkinderen en mogelijk ook van iemand met wie je je leven deelde. Met licht gaan we hen gedenken en eren om het licht dat zij waren, licht dat we tot op de dag van vandaag bewaren in ons hart.

 Slotwoord en zegen

De Katholieke kerk kent vele duizenden Heiligen, na Maria is een van hen ongekend populair; Franciscus van Assisië. Omdat hij in zijn beroemde vredesgebed
bidt om de zachte krachten en ook nog getuigt van een leven na de dood, wil ik daarmee deze viering afsluiten.

Heer, maak van mij een instrument van uw vrede.
Laat mij liefde brengen waar haat is,
laat mij vergeving brengen waar belediging is,
laat mij eendracht brengen waar tweedracht is,
laat mij waarheid brengen waar dwaling is,
laat mij geloof brengen waar twijfel is,
laat mij hoop brengen waar wanhoop is,
laat mij uw licht brengen waar duisternis is,
laat mij vreugde brengen waar droefheid is.

O Heer, geef dat ik niet zozeer zoek
getroost te worden als te troosten,
begrepen te worden als te begrijpen,
bemind te worden als te beminnen.

Want door te geven ontvangt men,
door zich te vergeten vindt men,
door te vergeven wordt men vergeven,
door te sterven verrijst men tot het eeuwig leven.

          Franciscus van Assisië

Moge de Heer u zegenen en behoeden!
Moge de Heer de glans van Haar gelaat over u spreiden en u genadig zijn!
Moge de Heer Zijn gelaat naar u keren en u vrede schenken!

Amen